Машина хайдашни урганиш коидалари
Mashinani boshqarish sirlari
Mashina boshqarishga qaror qildingizmi? To‘g‘ri o‘ylabsiz. Zamonaviy kishini avtomobilsiz tasavvur qilish qiyin. O‘rta asrlardagi erkakning otda yura olmasligini tasavvur qilib ko‘ring-a! Chunki, ot bo‘lmasa, u qanotsiz qushga o‘xshab qolardi. Zamonaviy ayol-chi? Unga, ayniqsa, mashina xo‘jalik ishlarida, do‘kon, bozorlarga borishda yaqin yordamchi bo‘lib, bolalarni maktab, bog‘chalarga olib borish endi muammo bo‘lmay qoldi. Mashinasiz esa, bunday oddiy vazifalarni bajarish qiyinchilik tug‘dirar edi.
Haydovchi-inspektor To‘xtamurod Egamberdiyev. Foto: Daryo
Mana haydovchilikka o‘qish ham tugadi, guvohnoma ham olindi, endi o‘z avtomobilini to‘la huquqli haydovchi sifatida boshqarish mumkin. Lekin bir o‘zingiz shaharning serqatnov ko‘chalariga chiqishga shoshilmang. Yana kamqatnovroq ko‘chalarda qo’shimcha dars olsangiz, u sizga avtomobilni his qilishga, o‘z haydovchilik ko‘nikmalaringizni baholashga imkon beradi. Avtomobilda yurish shahar markazidagi do‘konga borish paytida azob-uqubat emas, balki quvonch, rohat bag‘ishlashi kerak.
Yosh haydovchi har tomonlama qiyinchiliklarga uchraydi: u mashinani joyidan jildirib olishga qiynaladi, yurgizayotganida uning gabaritini his qila olmaydi, tez yurishga qo‘rqadi, nihoyat rulni boshqarishni boshlaganda qaltiroq bosishi mumkin.
To‘xtamurod Egamberdiyev “Daryo” muxbiri bilan suhbatda. Foto: Daryo
Biz bu borada haydovchi-inspektor To‘xtamurod Egamberdiyev bilan suhbatlashdik. U avtomobil boshqarishning oltin qoidalari bilan o‘rtoqlashdi:
“Avtomobil boshqarganda eng muhim narsa nima, deb so‘rashadi. Malakali mutaxassis sifatida haydovchi ko‘plab ko‘nikmalarga ega bo‘lishini, bulardan uch oltin qoida asosiysi ekanligini ta’kidlamoqchiman:
Avtomobilni his qilish – bu avtomobil boshqarish amaliyoti paytida hosil qilingan sezgi majmui, u avtomobilning haydovchi harakatiga sezgirlik bilan bo‘ysunishini his qilishga yordam beradi. Yosh haydovchi yarim yillar atrofida avtomobil boshqarib o‘zini tajribali deb hisoblaydi. U o‘z do‘stlarini mashinasiga o‘tqizib, mahoratini ko‘rsatib qo‘yish maqsadida tanish yo‘ldan haydab ketadi.
Yurib ketayotgan avtomobil og‘irligiga qarab, uning boshqariluvchanligi ham o‘zgaradi. Yosh haydovchi buni sezmaydi, negaki unda hali avtomobilni his qilish qobiliyati to‘la rivojlangan emas.
To‘xtamurod Egamberdiyev “Daryo” muxbiri bilan suhbatda. Foto: Daryo
Tezlikni his qilish. Boshlovchi haydovchilar gazni ortiqcha bosishni xohlamasdan sekinroq yurishga harakat qiladi. Ular bilan gaplashib, tez yurishdan qo‘rqishi sababini aniqladim. Haydovchilikka o‘qiyotgan paytda ular hech qachon tez yurmagan va bu nima ekanligini tushunmaydi. Ular sekin yurgan, lekin endi tezlikni his qilish vaqti keldi. Buni o‘ziga ishongan holda rulga o‘tirish uchun o‘rganish zarur. Eng yaxshisi, yakshanba kuni ertalab keng yo‘lga chiqib tezlikni sinab ko‘rgan ma’qul. Yosh haydovchi yoniga maslahatchi sifatida tajribali haydovchini o‘tqizib qo‘yish kerak, shunda ko‘ngil xotirjam bo‘ladi.”
Manyovr qilish haqida
“Orqaga yurishda, shuningdek torroq joyda harakatlanganda manyovr qilish muammosi paydo bo‘ladi, negaki, bunda g‘ildiraklar keskin burilgan bo‘lib avtomobil kuzovini to‘g‘irlashga xalal beradi. Avtomobil bilan to‘siqqa tegib, uni bukib qo‘ymaslik uchun yonga bo‘ladigan harakatni his qilish, avtomobil korpusini yengil burib olish zarur.”
Haydovchi-inspektor To‘xtamurod Egamberdiyev. Foto: Daryo
To‘xtamurod Egamberdiyevning yosh haydovchilarga maslahatlari
Suhbatimizni tugatar ekanmiz, instruktorga uning qimmatli maslahatlari uchun minnatdorchilik bildiramiz va yosh haydovchilar yo‘l harakati qoidalariga qat’iy amal qiladi va bu o‘z navbatida ularga avtomobil boshqarishda quvonch keltiradi, deb o‘ylaymiz.
Машина хайдашни урганиш коидалари
Ассалому алайкум. Мен зарурат юзасидан машина ҳайдайман, турмуш ўртоғимнинг иши кўплиги учун. Шу жоизми динимизда?
Жавоб:
“Сиярул кабир”нинг шарҳида айтилади: “Муслима аёл эгарга минмайди. Бу Пайғамбар (с.а.в.)нинг: “Аллоҳ эгарлардаги фаржлар (аёллар)ни лаънатласин”, деган ҳадисларига биноандир.
Бундан эгарга кўнгилҳушлик учун ёки ўзини эркакларга кўз-кўз қилиш учун минишлик ирода қилинган. Аммо унга эҳтиёжи борлигидан минса зарари йўқдир. Масалан эри билан ҳажга борганда ўранган ҳолда мингани каби”. Бу сатрлар “Сайрул-кабир” каби қадим китобимиздаги от, туя каби уловларни минишнинг ҳукми. Энди замонавий улов ҳисобланган машина ҳайдаш масаласига келсак, бу тўғрида замонамиз уламоларининг фикрлари қуйидагича:
Сурия уламоларидан устоз доктор Ваҳба Зуҳайлий айтадилар: “Шаръан муқаррарки, аёл шаръан мубоҳ бўлган ишларни қилишдан маън этилмайди. Аёл машинани якка ҳайдаса ҳам, ёнида бошқа киши бўлса ҳам, бу жоиз амалдир. Чунки Исломнинг илк даврларида, турли асрларда аёллар туя, от каби уловлар минишган. Бу шаръан маън этилмаган. Лекин бунда асосий шарт аёл ҳаракатланишда, машинани миниш ва бошқа ишларида шариат доирасида бўлмоғи, унга кўзи тушганларга фитна бўлмайдиган даражада муҳташам кийиниши керак.
Европа фатво мажлисининг аъзоси Юсуф Абром айтадилар: “Ҳайдовчилик мубоҳ иш. Лекин ҳаром этилган ишга олиб борса унда ҳаром бўлади. Ҳайдовчилик гувоҳномасини олишда эркаклар аралашмаган ва аёл эҳтиром қилинадиган таълим жараёнида қатнашса, сўнг машинани ўзи ва оиласи учун фойдали йўлда ишлатса, машина ҳайдашга монеълик йўқ деб биламан”.
Ал-Азҳар уламоларидан устоз, доктор Абдулфаттоҳ Ошур айтадилар: “Модомики аёл уйидан Аллоҳнинг шариатига риоя қилган ҳолда чиқар экан, унинг машина ҳайдашининг зарари йўқ.
Модомики биз уни эркакнинг шериги деб тан олган эканмиз, таълим олишда, турли вазифаларда ишлашида уни тенг кўрарканмиз, машина ҳайдашида ҳам ҳеч қандай ёмонлик йўқдир. Буни маън этганлар ҳазир ва эҳтиёт бўлганликдан қилганлар. Энди аёл турли масалаларда эркак билан тенг мақомда кўрилаётган жорий муҳитда бундай эҳтиёткорликнинг маъноси бироз йўқолган.
Биз таъкидлашимиз лозим бўлган нарса шуки, аёл албатта ислом одоби билан одоблансин. Машина миниб шубҳали жойларга ёки ўзини ва шаънини хатарга қўядиган томонларга бормасин.
Бундан бошқа ҳолларда ҳеч қандай монеълик йўқ. Балки аёл ўзи танимайдиган ёки аёлни танимайдиган бегона киши билан бир машинада юришдан кўра унинг машина ҳайдаши афзалдир”.
Тўғри, саудиялик айрим олимлар машина ҳайдаш аёлни эркаклар назарига тушиши, ҳаёсининг камайиши, уйидан кўп чиқиши, ўзига эрк бериши, эрига бўйсунмаслиги, шаъни хатарда қолиши, шундоғам тирбанд кўчаларнинг янада тиқилинч бўлиши, ортиқча ҳаражатларга сабаб бўлиш каби фасодлар сабабидан унга машина ҳайдаш жоиз эмас, дейишади. Лекин бу ҳукм фақат Саудия мамлакатига тегишлидир. Қолган мамлакатлар эса бу ишдан келадиган фойда ва зарарларни ҳисоб китоб қилиб ҳукм берадиган ишончли уламоларининг фатволарига қарашади.
Жумладан биз ҳам юқорида фикрлари келтирилган муҳтарам уламоларнинг раъларига мойилмиз. Чунки улардаги ижтимоий ҳолат, аёлнинг жамиятда тутган ўрни бизникига ўхшашдир.
Қолаверса икки зарар тўғри келиб қолганда уларнинг енгилини олиш шариатимиз қоидаларидандир. Аёлнинг машина минишидан келадиган зарар унинг жамоат транспортидан фойдаланиш ёки бегона эркак билан хилватни юзага келтирадиган таксига минишидаги зарардан енгилроқдир.
Аммо аёл кишининг такси ҳайдаб одам ташишига келсак, бу шаръан жоиз эмасдир. Зеро, бунда аёл шаъни муқаррар хатарга қўйилган бўлади. Шунингдек, аёллар машина ҳайдаши одатга кирмаган минтақаларимизда уни тарғиб қилмаган маъқул. Чунки жавобимиз аёлларга машина ҳайдаш рухсатлиги ҳақида бормоқда.